Nowa ustawa o ochronie informacji niejawnych

4 marca 2010 r. na 62 posiedzeniu Sejmu RP poseł Biernacki Marek przedstawił rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych. Projekt ten jest propozycją nowej regulacji prawnej zastępującej dotychczasową ustawę o takim samym tytule z dnia 22 stycznia 1999 r. Ustawa ta, która obowiązuje już od ponad 10 lat bazowała na rozwiązaniach obowiązujących w państwach Sojuszu Północnoatlantyckiego. Jej uchwalenie przez polski parlament było warunkiem koniecznym przed włączeniem Polski do NATO. Wprowadzenie jej w życie umożliwiło stworzenie współczesnego i nowoczesnego systemu ochrony informacji niejawnych oraz pozwoliło podnieść standardy bezpieczeństwa państwa tak jak to wyglądało w innych krajach członkowskich. Dzięki niej państwo polskie stało się pełnoprawnym uczestnikiem wymiany informacji niejawnych w  ramach Unii Europejskiej oraz NATO.

Przez ponad 10 lat obowiązywania obecnej ustawy o ochronie informacji niejawnych dokonał się na świecie ogromny postęp technologiczny, zwłaszcza w zakresie teleinformatyki. Dlatego też przepisy w niej zawarte w niektórych miejscach nie nadążają już za tym postępem i odbiegają od obecnego poziomu technologicznego. Do tej pory ustawa o ochronie informacji niejawnych była 23 razy nowelizowana. Dodatkowym powodem zmiany tej ustawy jest to, iż w 2011 r. Polska obejmie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej i musimy dostosować przepisy do pozostałych członków UE tak aby przekazywanie dokumentów niejawnych odbywało się sprawnie i w bezpieczny sposób.

Poniżej najważniejsze zmiany zaproponowane w projekcie nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych:

• Funkcję krajowej władzy bezpieczeństwa będzie pełnił szef Agenci Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW). W przypadku podmiotów strefy wojskowej, jej zadania nadal będą wykonywane za pośrednictwem Służby Kontrwywiadu Wojskowego (SKW). W uzasadnieniu projektu napisano, iż w kompetencjach szefa SKW pozostanie tylko prowadzenie postępowań sprawdzających oraz wydawanie poświadczeń, świadectw i certyfikatów w sferze wojskowej. „Jest to model funkcjonujący w  większości krajów NATO i UE, który powinien skutecznie zlikwidować mankamenty dotychczasowego rozwiązania polegającego na równoległym pełnieniu funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa przez szefów ABW i SKW” – napisano w uzasadnieniu.
• Projekt ogranicza zakres informacji objętych ochroną tajemnicy i powiększa zakres informacji publicznej. Rząd będzie miał możliwość wpłynięcia na zwiększenie  jawności życia publicznego oraz ułatwienie dostępu do informacji publicznej. „Tym samym regulacja poszerza sferę wolności i praw jednostek, zmniejszając ograniczenia prawa do informacji o działalności organów władzy publicznej” – napisano w uzasadnieniu projektu.
• Zrezygnowano z dotychczasowego podziału na tajemnicę państwową i tajemnicę służbową co spowoduje istotne uproszczenie systemu. W nowej ustawie zaproponowano zniesienie dotychczasowego dwustopniowego podziału informacji niejawnych a zaproponowano zastosowanie klasyfikacji dokumentów tylko według czterech klauzul. Informacje niejawne będą oznaczane klauzulami: ściśle tajne, tajne, poufne lub zastrzeżone. Większość informacji stanowiących dziś tajemnicę służbową, z wyjątkiem odnoszących się do interesu państwa, przestałaby być chroniona na podstawie tej ustawy. Rząd w uzasadnieniu podaje, iż „w krótszym okresie istnieje relatywnie niskie ryzyko obniżenia bezpieczeństwa niektórych informacji w wyniku zakresu definicji poszczególnych klauzul” co oznacza, że „w dłuższym okresie zwiększenie efektywności systemu ochrony informacji niejawnych, poprzez koncentrację środków na ochronie informacji najważniejszych z punktu widzenia bezpieczeństwa i interesów państwa, wpłynie pozytywnie na bezpieczeństwo państwa„. Stosowanie klauzuli ściśle tajne ma być ograniczone do nielicznych informacji, „których ujawnienie spowodowałoby wyjątkowo poważne szkody dla Polski, a które dotyczą polityki międzynarodowej i obronności państwa, czynności operacyjno-rozpoznawczych służb wywiadu i kontrwywiadu, bądź tez mają bezpośrednie znaczenie dla niepodległości i porządku konstytucyjnego RP„.
• Bardzo dużym uproszczeniem zasad ochrony informacji niejawnych przetwarzanych w systemach teleinformatycznych jest danie kierownikowi jednostki organizacyjnej możliwości akredytacji bezpieczeństwa teleinformatycznego dla systemów przetwarzających informacje niejawne oznaczonych klauzulą zastrzeżone.
• Nowa ustawa daje możliwość określenia z góry (nie zależnie od naniesionej na dokument klauzuli) daty lub wydarzenia, po którym nastąpiłoby zniesienie lub zmiana klauzuli tajności. Przewiduje też ona możliwość nadania oddzielnej klauzuli do poszczególnych części dokumentu. Jedynym rodzajem informacji podlegającej ochronie bez względu na upływ czasu są dane identyfikujące funkcjonariuszy służb wykonujących czynności operacyjno-rozpoznawcze oraz osoby udzielające im pomocy.
• Projekt nowej ustawy OIN upraszcza ankietę specjalną, którą należy wypełnić aby dostać poświadczenie bezpieczeństwa. Odstępuje on od niektórych pytań – tych na które odpowiedź nie ma istotnego znaczenia dla oceny dawania rękojmi zachowania tajemnicy. Dodatkowo zrezygnowanoby z prowadzenia postępowań sprawdzających w stosunku do osób ubiegających się o dostęp do informacji niejawnych oznaczonych klauzulą zastrzeżone.
• Ustawa ma też znieść rozbudowany wykaz informacji niejawnych na rzecz jednoznacznego zobowiązania wytwórców informacji do kierowania się nowymi definicjami poszczególnych klauzul. Wprowadza ona też możliwość odwołania się od decyzji wytwórcy dokumentu o nadaniu klauzuli do ABW lub SKW, a w ostateczności do premiera. Dotychczas jeśli nie zgadzaliśmy się z nadana klauzulą mogliśmy jedynie apelować do wytwórcy o zmianę klauzuli. „Ta możliwość powinna wpłynąć na ograniczenie liczby przypadków bezpodstawnego zawyżania lub zaniżania klauzul tajności” – czytamy w uzasadnieniu.
• Zostanie poszerzony zakres kontroli służby specjalnych co do przestrzegania tajemnicy w instytucjach. Służby specjalne będą miały możliwość żądania udostępnienia systemów teleinformatycznych nie mających akredytacji (systemów jawnych) aby sprawdzić czy w tych systemach nie są przetwarzane informacje niejawne. Zapis ten powstał, gdyż ABW i SKW w czasie swoich czynności kontrolnych często ujawniały, iż jednostki organizacyjne często przetwarzały informacje niejawne w niecertyfikowanych systemach lecz bez kontroli zawartości tych systemów udowodnienie uchybień było bardzo trudne.
• Projekt znosi automatyczny zakaz posiadania bezpieczeństwa przez osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu. „Pozwoli to na wyeliminowanie przypadków automatycznego cofania poświadczeń bezpieczeństwa osobom skazanym na bardzo niskie wyroki za czyny nie mające faktycznie żadnego wpływu na ocenę rękojmi zachowania tajemnicy przez osobę sprawdzaną” – głosi uzasadnienie.
• Nowa ustawa wprowadzi obowiązek prowadzenia szkoleń kierowników jednostek organizacyjnych przez ABW lub SKW wspólnie z pełnomocnikiem ochrony, co powinno mieć istotny wpływ na wzrost świadomości osób odpowiedzialnych ustawowo za zapewnienie ochrony informacji niejawnych w jednostkach organizacyjnych. Równie ważne jest wprowadzenie cykliczności szkoleń – nie rzadziej niż co 5 lat – dla wszystkich osób mających dostęp do informacji niejawnych.

Są to tylko, według mojej opinii, najważniejsze zmiany, które wprowadziłaby nowa ustawa. Zachęcam do zapoznania się z całym jej tekstem (link dostępny na samym dole wpisu).

Podsumowując zaproponowane zmiany w projekcie ustawy o ochronie informacji niejawnych rzeczywiście oznaczają uproszczenie i aktualizację obowiązujących teraz przepisów o ochronie informacji niejawnych. Stosowanie obowiązującej obecnie ustawy może stwarzać trudności, rodząc nierzadko wątpliwości interpretacyjne. Nowa ustawa ma to zmienić, jak będzie to pokaże czas.

[1] – projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych z 4 marca 2010 r. [pobierz]
[2] – uzasadnienie projektu ustawy o ochronie informacji niejawnych z 4 marca 2010 r. [pobierz]